Sau khi sa ngã, Ađam và Evà trốn khỏi Thiên Chúa (và khỏi nhau), khâu lá vả che thân trần truồng. Nhiều người cho rằng họ cảm thấy xấu hổ hay bất an về thân xác mình. Nhưng nỗi xấu hổ họ trải qua không phải vì nhận ra có điều gì sai trái nơi thân xác. Thân xác của họ vẫn còn “rất tốt đẹp.”
Điều không còn tốt chính là họ đã đánh mất sự bình an của cái nhìn nội tâm. Sự đơn sơ và thanh khiết trong kinh nghiệm nguyên thủy của Ađam và Evà đã tan vỡ.89 Qua tội lỗi, họ đã đánh mất sự trong sáng mà tình trạng vô tội nguyên thủy ban cho họ. Đó là lý do họ cảm thấy cần phải che đậy thân xác. Đặc biệt, họ đã che phủ những phần thân thể biểu lộ nam tính và nữ tính của mình.90
Sự mất lòng tin tưởng này cho thấy sự hiệp nhất của họ đã bị tổn hại.91 Gioan Phaolô giải thích: “Lời của Sáng Thế 3,10: ‘Con sợ hãi vì con trần truồng, nên con lẩn trốn’, xác nhận sự sụp đổ của việc chấp nhận nguyên thủy thân xác như dấu chỉ của con người trong thế giới hữu hình.”92 Mặc dù tính dục của họ — như nam và nữ — vốn dĩ mạc khải lời kêu gọi kết hợp, thì nay lại trở thành chướng ngại trong mối quan hệ cá vị.93 Gioan Phaolô tiếp: “Sự đa dạng, hay sự khác biệt giữa giới tính nam và nữ, đột ngột được cảm nhận và hiểu như một yếu tố đối kháng lẫn nhau giữa các nhân vị.”94
Mỗi người đều khao khát được khẳng định trong trọn vẹn giá trị của mình, nhưng khi không còn tình trạng vô tội nguyên thủy, con người lại co rút. Những giá trị tính dục vốn dĩ bày tỏ sự thật về nhân vị giờ đây bị che giấu để bảo vệ phẩm giá của nhân vị. Đó là lý do Đức Giáo Hoàng nhận định chính xác rằng họ không hẳn xấu hổ về thân xác, nhưng là xấu hổ vì dục vọng vô trật tự (concupiscence).95 Để hiểu tư tưởng của Gioan Phaolô, cần phải nắm được chiều kích sâu xa hơn của sự xấu hổ tính dục này.
Sự Xấu Hổ Lành Mạnh
Khi nghĩ đến xấu hổ, hầu hết mọi người thường đồng nhất nó với mặc cảm tội lỗi tiêu cực. Nếu mặc cảm tội lỗi nói với một người rằng: “Tôi đã làm điều xấu,” thì xấu hổ lại bảo: “Tôi xấu xa vì điều tôi đã làm.” Loại xấu hổ tiêu cực này không phải là điều Gioan Phaolô muốn nói. Thay vào đó, xấu hổ – khi được hiểu trong bối cảnh của Thần học Thân xác – là một khuynh hướng nhằm che giấu các giá trị tính dục ở mức đủ để chúng không làm lu mờ giá trị của nhân vị, nhờ đó mở ra con đường hướng đến tình yêu đích thực.96
Bởi vì nó bén rễ trong phẩm giá của con người, nên khi nhận ra mối đe dọa đối với phẩm giá ấy, nó bảo vệ giá trị ấy từ bên trong. 97 Do đó, Gioan Phaolô xem sự xấu hổ là một phương thế tự nhiên để khám phá giá trị của nhân vị.98 Mặc dù xấu hổ khiến nam và nữ xa cách, nhưng đồng thời nó cũng tạo nên nền tảng thích hợp để họ có thể đến gần nhau ở cấp độ nhân vị.99 Nói cách khác, nó đặt ra quy luật cho sự hiệp thông các nhân vị.100
Thuở ban đầu, nam và nữ không biết đến xấu hổ nhờ tình yêu và ý thức về ý nghĩa của thân xác.101 Gioan Phaolô coi đây là “đặc điểm nổi bật của tình trạng vô tội nguyên thủy” — nó giúp con người thấy được ý nghĩa hôn nhân của thân xác.102 Sự vô tội nguyên thủy loại trừ nhu cầu về xấu hổ ngay từ căn nguyên. Dù sự trong sạch của tâm hồn như thế có thể dường như xa vời với con người hiện đại, nhưng một âm vang của tình trạng vô tội nguyên thủy vẫn còn tồn tại trong chúng ta hôm nay — trong chính con người chúng ta và trong ơn gọi chúng ta được dựng nên cho nhau.103
89 Cf. TOB 29:2.
90 Cf. TOB 29:5.
91 TOB 29:5.
92 TOB 27:4.
93 Cf. TOB 29:3.
94 TOB 29:2.
95 Cf. TOB 28:5.
96 Cf. Wojtyla, Love and Responsibility, 187.
97 Cf. TOB 12:1; cf. 28:6.
98 Cf. Wojtyla, Love and Responsibility, 179.
99 Cf. TOB 12:1.
100 Cf. TOB 12:1.
101 Cf. TOB 16:2.
102 TOB 16:3.
103 Cf. TOB 46:5.
Leave a Reply