Thần học của Thân xác là tên phổ biến của 135 bài suy niệm do Thánh Gioan Phaolô II trình bày. Khi còn là một Hồng y tại Ba Lan, ngài (Karol Wojtyła) dự định xuất bản chúng thành một cuốn sách có tựa đề Man and Woman He Created Them (Nam và Nữ Ngài Đã Dựng Nên Họ).9 Thế nhưng trước khi điều đó xảy ra, ngài được bầu làm Giáo Hoàng và sau đó đã trình bày nội dung qua 129 buổi tiếp kiến thứ Tư trong năm năm đầu của triều đại giáo hoàng.
Hàng ngàn du khách và khách hành hương tụ họp để gặp Đức Thánh Cha tại các buổi tiếp kiến ấy không hề biết rằng sau này nhà sử gia của ngài sẽ mô tả Thần học của Thân xác như một “quả bom thời thần học sẽ nổ, với hậu quả kịch tính, vào một lúc nào đó trong thiên niên kỷ thứ ba của Giáo hội.”10
Điều gì đã làm những suy tư thần học về thân xác của một giám mục Ba Lan gây chấn động mạnh như vậy?
Để trả lời, hãy xem xét cách thân thể con người đã được nhìn nhận qua dòng lịch sử. Hàng ngàn năm trước, những người theo phái Ngộ Đạo và phái Platon cho rằng cái tôi đích thực khác với thân xác. Một giáo phái khác là Mani giáo (Manichaeans), tin rằng cùng đích của con người là giải phóng bản thể tinh thần khỏi ô uế của vật chất. Vì thân xác là hữu thể vật chất, nó không chỉ thấp kém mà còn xấu xa. Thậm chí có người cho rằng một người nữ sinh con là tội, vì bà sinh thêm vật chất! Nhiều thế kỷ sau, chủ nghĩa Thanh giáo (Puritanism) coi thân xác là mối đe dọa cho linh hồn. Trong khi đó, triết gia René Descartes đề xuất rằng linh hồn giống như một bóng ma bị giam trong một cỗ máy.
Tất cả những quan điểm này đều có một điểm chung: thân xác và linh hồn không hòa hợp. Tuy nhiên, thân xác không kém quan trọng so với linh hồn. Thân xác cũng không phải là thứ ta “có,” hay điều làm vướng víu linh hồn. Chúng ta là thân xác của mình, và thân xác bộc lộ chính con người của ta. Tuy nhiên, trạng thái hiện tại của chúng ta không phải là điều Thiên Chúa đã dựng nên từ ban đầu. Sự bất hòa trong con người là hệ quả của tội nguyên tổ.11
Trong khi một số cá nhân coi nhẹ thân xác mà chỉ chú trọng linh hồn, thì số khác rơi vào sai lầm ngược lại. Những nhà vô thần và triết gia duy vật quả quyết rằng con người chẳng là gì hơn thân xác: không có linh hồn, và thân xác không có ý nghĩa.
Dù những ý tưởng này dường như chỉ là tranh luận dành cho triết gia và nhà thần học, hãy nghĩ xem chuyện gì xảy ra khi cả một nền văn hóa chấp nhận quan niệm sai lầm về con người. Nếu con người có thân xác mà không có chiều kích thiêng liêng, điều gì sẽ phân biệt người với thú? Tại sao con người lại phải hành xử khác hay muốn được đối xử khác đi? Mặt khác, nếu nhân dạng thực sự chỉ nằm ở tinh thần, thì cách con người nhìn nhận mình sẽ tách rời khỏi mọi thực tại khách quan. Sự thật rồi sẽ được định nghĩa theo cảm xúc cá nhân. Hệ quả là nam tính và nữ tính sẽ bị coi là cấu trúc xã hội chứ không còn là thực tại do Thiên Chúa tạo dựng. Vậy nếu nam tính và nữ tính không tồn tại, thì hôn nhân và gia đình sẽ ra sao?
Vì quá nhiều sự rối loạn về ý nghĩa thân xác, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô đã nỗ lực trình bày một tầm nhìn toàn diện về con người bao gồm nguồn gốc, lịch sử và định mệnh. Thay vì bắt đầu từ bên ngoài và đưa cho người ta một danh sách các luật lệ, ngài mời gọi họ tìm kiếm chân lý về thực tại bằng cách suy ngẫm trên chính trải nghiệm nhân sinh của mình. Tác phẩm của Thánh Gioan Thánh giá đóng vai trò then chốt trong việc hình thành phong cách tư duy của thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô. Các nghiên cứu triết học về Max Scheler và những triết gia khác sử dụng phương pháp hiện tượng học càng mài sắc khả năng quan sát kinh nghiệm con người của Gioan Phaolô. Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô không khởi sự bằng cách giải thích người phải làm gì, mà bằng cách giải thích con người là ai. Trong tâm trí của ngài, người ta sẽ biết sống thế nào nếu biết mình là ai.
Người ta nói rằng luật lệ mà không có tương quan sẽ gây nên nổi loạn. Điều đó đúng với cha mẹ và con cái, và càng đúng hơn trong mối quan hệ giữa Thiên Chúa và nhân loại. Gioan Phaolô hiểu rằng luật lệ không thể nào thay đổi lòng người. Khi người ta xem đạo đức chỉ là một danh sách các quy định cứng nhắc, có thể người ta tạm thời tuân giữ vì tội hay sợ, nhưng thường họ sẽ bỏ đạo. Đức Giáo Hoàng nhận thấy cách hiểu này vô ích, và biết rằng cần một cách trình bày mới về giáo huấn của Giáo Hội về luân lý tính dục.
Những gì thế giới hiện đại cần không chỉ là một sự biện hộ cho giáo huấn Giáo Hội, mà là một vén màn để thấy kế hoạch nguyên thủy của Thiên Chúa về vẻ đẹp của tình yêu con người. Văn hóa cần một thứ không chỉ thuyết phục về mặt trí thức hay đạo đức, mà còn tương ứng với khát khao sâu nhất trong lòng người.
Đáng tiếc, nhiều người đã trở nên điếc trước những khao khát ấy và chỉ nghe thấy những thúc giục của thân xác. Nhưng dù có tê liệt đến mấy trước khát vọng sâu xa của linh hồn, ai cũng có thể hiểu nỗi cô đơn, kinh nghiệm bị xấu hổ, và khao khát hiệp thông. Trong Thần học của Thân xác, Gioan Phaolô đã khảo sát những trải nghiệm này và hơn thế nữa, để trình bày rằng chương trình của Thiên Chúa cho nhân loại không chỉ được đóng dấu trong lòng chúng ta, mà cả trong thân xác chúng ta.
Khi người ta khám phá Thần học của Thân xác, họ thường thốt lên rằng họ chưa từng nghe điều gì giống như thế trước đây. Nhiều người trong chúng ta học về tính dục trong khuôn khổ tôn giáo nơi mà chỉ chú trọng những điều cấm hoặc được phép. Người khác lại học qua giáo dục giới tính hiện đại với đặc điểm giảm thiểu tính dục thành sinh học và khoái cảm. Đó có thể gọi là “giáo dục giới tính,” nhưng không phải là một nền giáo dục đúng nghĩa về tính dục con người.12
Nói chính xác, “sex” không phải là điều người ta làm. Sex chính là về con người chúng ta là ai, là nam và nữ. Thần học của Thân xác nhắc lại ý nghĩa rộng lớn hơn này và đưa ra câu trả lời thuyết phục cho các câu hỏi như: Tôi là ai? Làm người có nghĩa là gì? Tôi phải sống thế nào? Nó đi sâu vào những vấn đề tế nhị liên quan hôn nhân và luân lý tính dục, nhưng mời gọi người ta tái khám phá ý nghĩa cuộc sống. Qua đó, người ta nhận ra rằng bối rối tính dục của con người hiện đại không phải vì thế gian tôn vinh tính dục, mà vì thế gian không thấy được sự huy hoàng nơi nó.
Đối với những ai đã khước từ giáo huấn của Giáo Hội về tính dục vì cảm thấy nó lỗi thời, Thần học của Thân xác đưa ra một góc nhìn mới. Những hiểu biết này không phải là những suy tư mộ đạo của một nhà thần học tách rời khỏi những thử thách hằng ngày của đời sống hôn nhân. Ngược lại, chúng là kết quả của nhiều thập niên tương tác cá nhân giữa một vị thánh phi thường và vô số người trẻ cùng các cặp vợ chồng mà ngài đồng hành trong ơn gọi. Những cặp vợ chồng này xác nhận rằng Gioan Phaolô không chỉ có tài hùng biện giỏi, mà khả năng lắng nghe của ngài còn xuất sắc hơn nữa.
Thần học của Thân xác phát xuất từ trái tim của một vị thánh, người không chỉ lắng nghe tha nhân mà còn lắng nghe Thiên Chúa — Đấng có thể ban ý nghĩa cho cuộc đời. ĐTC không lạ gì đau khổ, ngài đã sống dưới chế độ Phát xít và chính quyền độc tài, đã mất tất cả mọi người trong gia đình khi mới hai mươi tuổi. Những thử thách như vậy có thể khiến nhiều người từ bỏ đức tin, nhưng đức tin của Gioan Phaolô được tôi luyện bởi chính những thử thách ấy, khi ngài tìm kiếm câu trả lời cho các câu hỏi thâm sâu nhất về ý nghĩa cuộc sống.
Gioan Phaolô còn có một trí tuệ đồ sộ, và theo thư ký của ngài, ngài dành ba giờ mỗi ngày để đọc.13 Dù bận rộn với đời sống trí thức, đời sống cầu nguyện của ngài luôn được đặt lên hàng đầu. Các đồng sự xác nhận rằng ngài dường như luôn bận tâm trong cầu nguyện, đến mức ngài xem hệ thống Metro nhộn nhịp ở Paris là “một nơi tuyệt vời cho chiêm niệm.”14
Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô có một lòng tôn sùng Chúa Giêsu Thánh Thể rất mạnh mẽ. Ngài không bao giờ bỏ giờ chầu của mình vào các ngày thứ Năm, kể cả khi đi công tác quốc tế. Nếu ban tổ chức chuyến đi không sắp xếp thời gian cho ngài, ngài vẫn sẽ dành thời gian và đến muộn chương trình một giờ. Khi các trợ lý cố thuyết phục ngài giảm thời lượng dành cho việc sùng kính này, ngài từ chối, nói: “Không, việc tôn sùng Thánh Thể đã gìn giữ tôi.”15 Ngài biết rằng sứ vụ tông đồ lấy sức mạnh từ đời sống hiệp thông với Thiên Chúa.16 Từ trái tim, trí óc và tâm hồn của con người này, Giáo Hội đã nhận được một món quà lớn: Thần học của Thân xác.
9 Other proposed titles included “Human Love in the Divine Plan” or “The Redemption of the Body and the Sacramentality of Marriage.”
10 George Weigel, Witness to Hope (New York: Harper, 2001), 343.
11 Cf. Catechism of the Catholic Church 2516 (San Francisco: Ignatius Press, 1994).
12 Pope John Paul II, Familiaris Consortio 11 (Boston: Pauline Books & Media, 1981).
13 Mokrzycki, World Youth Day Press Conference.
14 George Weigel, City of Saints (New York: Image, 2015), 232.
15 Mokrzycki, World Youth Day Press Conference.
16 Pope John Paul II, Master in the Faith 2, Rome: December 14, 1990.
Leave a Reply